Με αφορμή τις αντιδράσεις λατρείας, συμπάθειας ή απέχθειας για τον θάνατο ενός παρελθόντος κομμουνιστή ηγέτη, τις οποίες θεωρώ εκτός τόπου και χρόνου, θα προσπαθήσω να εξηγήσω τη θέση μου γενικότερα.
Δεν είμαι κομμουνιστής, δεν υπήρξα ποτέ, μήτε βέβαια φασίστας. Όμως νομίζω πως έχουμε λάθος θέμα συζήτησης. Λάθος στόχευση. Δεν με απασχολεί η κουβέντα τούτη. Νομίζω πως είναι λάθος, διότι είναι εκτός τόπου και εκτός χρόνου.
Το πρόβλημα δεν είναι ο κομμουνισμός, δεν είναι καν ο φασισμός. Ο Τραμπ, η Λεπέν, ο Φάραντζ, οι Κατσίνσκι, ο Ορμπάν, ο Ερντογάν, οι Ισλαμιστές, ο Πούτιν ο ίδιος, δεν είναι φασίστες. Ούτε κι ο Τσίπρας, ο Πέπε Γκρίγιο, ο Ιγκλέσιας, ο Μαδούρο, ο Κόρμπιν είναι κομμουνιστές. Οι φασίστες και οι κομμουνιστές υπήρξαν κάποτε. Δεν είναι πια. Είναι νεκροί, «σαν το ξύλινο ποδάρι της γιαγιάς μου».
Αυτό που ανέρχεται με όλα τα άσχημα πρόσωπά του δεν είναι γνώριμο, γι' αυτό και δεν μας είναι αντιληπτό. Δεν έρχεται από τη δική μας παρένθεση των τελευταίων δυο αιώνων.
Είναι καινούργιο γέννημα της ιστορίας. Άλλο τέρας. Είναι μια νέα τάξη του λόγου που δεν ερμηνεύεται με τα εργαλεία της μοντέρνας εποχής. Είναι μια άλλη εποχή. Με τα δικά της εργαλεία, τις τάξεις σκέψης, τις προτεραιότητες του λόγου, τη δική της εσωτερική (καταστροφική) συνέπεια. Δεν είναι αλλουνού παπά, είναι άλλο Ευαγγέλιο.
Όλες οι προσπάθειες αντιμετώπισής του, σε κρίσιμες μάχες για να αποφύγουμε τη συμφορά, για να συνεχίσουμε σε έναν δρόμο που κάθε χρόνο βγάζει από την ακραία φτώχεια έναν πληθυσμό του μεγέθους της Γερμανίας, σε μια - σε γενικές γραμμές - ειρήνη, απέτυχαν παταγωδώς. Οφείλουμε να το παραδεχθούμε αυτό.
Από τη Ρωσία, τη Μέση Ανατολή, τη Μεγάλη Βρετανία, την Πολωνία, ως τις ΗΠΑ, το επίκεντρο της εποχής μας, το άλλο, το τερατώδες, πήρε κεφάλι. Όταν ένα μοτίβο (εν προκειμένω ένα μοτίβο ήττας) επαναλαμβάνεται σταθερά, οφείλουμε να αναγνωρίσουμε πως δεν είναι θέμα προσώπων μόνο, δεν είναι περιστασιακό φαινόμενο, δεν είναι συγκυρία. Τούτο υπαγορεύει η δική μας νόηση, αυτή που κληρονομήσαμε από τους κλασικούς. Δεν έχει νόημα να αναζητήσουμε τα αίτια στην περιπτωσιολογία. Κάτι βαθύτερο μας διαφεύγει.
Κάπως δεν κατανοούμε τον αντίπαλο, δεν αντιλαμβανόμαστε τις μεταβολές εντός μας. Δεν διακρίνουμε τα δικά μας όρια, εμείς οι άνθρωποι της μετά τα Φώτα εποχής, με τα σημεία και τα τέρατά μας, τις δικές μας αδυναμίες, τα δικά μας ευάλωτα σημεία. Τους υποδοχείς του ιού που μας μετασχηματίζει.
Τα βασικό μας όπλο, ο λόγος, δεν λειτουργεί, ή λειτουργεί με λάθος κανόνα απέναντι σε κάτι που δεν μπορούμε να το καταλάβουμε. Άλλο βλέπουμε (το εκάστοτε φόρεμά του, όπως μας μοιάζει κι όπως μεταμφιέζεται, κομμουνιστικό, φασιστικό, λαϊκίστικο) κι άλλο το καινούργιο πράμα είναι.
Γι' αυτό αποτύχαμε. Και πολύ φοβάμαι πως είναι πολλές οι πιθανότητες να αποτύχουμε και πάλι, στην Ιταλία, στη Γαλλία…. όσο δεν του αφαιρούμε τη μάσκα. Να δούμε το πρόσωπό του. Να το αντιμετωπίσουμε με τους όρους μας κι όχι με τους δικούς του. Όσο παίζουμε με τον κανόνα του. Όσο το αντιλαμβανόμαστε όπως το ίδιο μεταμφιέζεται. Μας απασχολεί με άστοχες βολές, άστοχα επιχειρήματα, με άστοχα αισθήματα, κι αυτό προχωρεί δίχως αντίσταση.
Προσπαθούμε να το αντιμετωπίσουμε εντός της περιοχής του λόγου μας, με συμβατικά όπλα κι όχι εκτός μας, λες κι είναι ο κομμουνισμός το πρόβλημα, λες κι είναι ο φασισμός.
Και τα δυο κατανοητά κι εμφανή, γι' αυτό ήδη νεκρά κι ακίνδυνα σαν μούμιες. Τούτο δω που σηκώνει κεφάλι δεν είναι τέτοιο, νομίζω, γι' αυτό αποτυγχάνουμε. Είναι άλλη εποχή, δύσκολη, άβολη, σκοτεινή κι απρόβλεπτη, αν τελικά κατορθώσει νάρθει. Είμαστε σε λάθος πεδίο μάχης, με λάθος συμμαχίες, λάθος εχθρό και λάθος όπλα.
Ορισμένες φορές αισθανόμαστε σαν κάποια από εκείνες τις περιθωριακές υπάρξεις του ύστερου κλασικού κόσμου, όπως ο Κ.Π. Καβάφης αισθάνθηκε την εποχή που έζησε ο ίδιος και η ποίησή του. Ήρθε σε επαφή με μια νέα μεταφυσική, που αδυνατούσε να αντιληφθεί, ερωτεύτηκε μαζί της ή τη μίσησε (πράγμα κατά βάθος το ίδιο) και της παραδόθηκε με τη φυσικότητα του εραστή που γνωρίζει το τέλος του, του εραστή της Αλεξάνδρειας που χάνει.
Είναι όμως πιότερο η Αλεξάνδρεια που τον αφήνει ή μήπως είναι ο ίδιος που φεύγει;
Δεν είμαι κομμουνιστής, δεν υπήρξα ποτέ, μήτε βέβαια φασίστας. Όμως νομίζω πως έχουμε λάθος θέμα συζήτησης. Λάθος στόχευση. Δεν με απασχολεί η κουβέντα τούτη. Νομίζω πως είναι λάθος, διότι είναι εκτός τόπου και εκτός χρόνου.
Το πρόβλημα δεν είναι ο κομμουνισμός, δεν είναι καν ο φασισμός. Ο Τραμπ, η Λεπέν, ο Φάραντζ, οι Κατσίνσκι, ο Ορμπάν, ο Ερντογάν, οι Ισλαμιστές, ο Πούτιν ο ίδιος, δεν είναι φασίστες. Ούτε κι ο Τσίπρας, ο Πέπε Γκρίγιο, ο Ιγκλέσιας, ο Μαδούρο, ο Κόρμπιν είναι κομμουνιστές. Οι φασίστες και οι κομμουνιστές υπήρξαν κάποτε. Δεν είναι πια. Είναι νεκροί, «σαν το ξύλινο ποδάρι της γιαγιάς μου».
Αυτό που ανέρχεται με όλα τα άσχημα πρόσωπά του δεν είναι γνώριμο, γι' αυτό και δεν μας είναι αντιληπτό. Δεν έρχεται από τη δική μας παρένθεση των τελευταίων δυο αιώνων.
Είναι καινούργιο γέννημα της ιστορίας. Άλλο τέρας. Είναι μια νέα τάξη του λόγου που δεν ερμηνεύεται με τα εργαλεία της μοντέρνας εποχής. Είναι μια άλλη εποχή. Με τα δικά της εργαλεία, τις τάξεις σκέψης, τις προτεραιότητες του λόγου, τη δική της εσωτερική (καταστροφική) συνέπεια. Δεν είναι αλλουνού παπά, είναι άλλο Ευαγγέλιο.
Όλες οι προσπάθειες αντιμετώπισής του, σε κρίσιμες μάχες για να αποφύγουμε τη συμφορά, για να συνεχίσουμε σε έναν δρόμο που κάθε χρόνο βγάζει από την ακραία φτώχεια έναν πληθυσμό του μεγέθους της Γερμανίας, σε μια - σε γενικές γραμμές - ειρήνη, απέτυχαν παταγωδώς. Οφείλουμε να το παραδεχθούμε αυτό.
Από τη Ρωσία, τη Μέση Ανατολή, τη Μεγάλη Βρετανία, την Πολωνία, ως τις ΗΠΑ, το επίκεντρο της εποχής μας, το άλλο, το τερατώδες, πήρε κεφάλι. Όταν ένα μοτίβο (εν προκειμένω ένα μοτίβο ήττας) επαναλαμβάνεται σταθερά, οφείλουμε να αναγνωρίσουμε πως δεν είναι θέμα προσώπων μόνο, δεν είναι περιστασιακό φαινόμενο, δεν είναι συγκυρία. Τούτο υπαγορεύει η δική μας νόηση, αυτή που κληρονομήσαμε από τους κλασικούς. Δεν έχει νόημα να αναζητήσουμε τα αίτια στην περιπτωσιολογία. Κάτι βαθύτερο μας διαφεύγει.
Κάπως δεν κατανοούμε τον αντίπαλο, δεν αντιλαμβανόμαστε τις μεταβολές εντός μας. Δεν διακρίνουμε τα δικά μας όρια, εμείς οι άνθρωποι της μετά τα Φώτα εποχής, με τα σημεία και τα τέρατά μας, τις δικές μας αδυναμίες, τα δικά μας ευάλωτα σημεία. Τους υποδοχείς του ιού που μας μετασχηματίζει.
Τα βασικό μας όπλο, ο λόγος, δεν λειτουργεί, ή λειτουργεί με λάθος κανόνα απέναντι σε κάτι που δεν μπορούμε να το καταλάβουμε. Άλλο βλέπουμε (το εκάστοτε φόρεμά του, όπως μας μοιάζει κι όπως μεταμφιέζεται, κομμουνιστικό, φασιστικό, λαϊκίστικο) κι άλλο το καινούργιο πράμα είναι.
Γι' αυτό αποτύχαμε. Και πολύ φοβάμαι πως είναι πολλές οι πιθανότητες να αποτύχουμε και πάλι, στην Ιταλία, στη Γαλλία…. όσο δεν του αφαιρούμε τη μάσκα. Να δούμε το πρόσωπό του. Να το αντιμετωπίσουμε με τους όρους μας κι όχι με τους δικούς του. Όσο παίζουμε με τον κανόνα του. Όσο το αντιλαμβανόμαστε όπως το ίδιο μεταμφιέζεται. Μας απασχολεί με άστοχες βολές, άστοχα επιχειρήματα, με άστοχα αισθήματα, κι αυτό προχωρεί δίχως αντίσταση.
Προσπαθούμε να το αντιμετωπίσουμε εντός της περιοχής του λόγου μας, με συμβατικά όπλα κι όχι εκτός μας, λες κι είναι ο κομμουνισμός το πρόβλημα, λες κι είναι ο φασισμός.
Και τα δυο κατανοητά κι εμφανή, γι' αυτό ήδη νεκρά κι ακίνδυνα σαν μούμιες. Τούτο δω που σηκώνει κεφάλι δεν είναι τέτοιο, νομίζω, γι' αυτό αποτυγχάνουμε. Είναι άλλη εποχή, δύσκολη, άβολη, σκοτεινή κι απρόβλεπτη, αν τελικά κατορθώσει νάρθει. Είμαστε σε λάθος πεδίο μάχης, με λάθος συμμαχίες, λάθος εχθρό και λάθος όπλα.
Ορισμένες φορές αισθανόμαστε σαν κάποια από εκείνες τις περιθωριακές υπάρξεις του ύστερου κλασικού κόσμου, όπως ο Κ.Π. Καβάφης αισθάνθηκε την εποχή που έζησε ο ίδιος και η ποίησή του. Ήρθε σε επαφή με μια νέα μεταφυσική, που αδυνατούσε να αντιληφθεί, ερωτεύτηκε μαζί της ή τη μίσησε (πράγμα κατά βάθος το ίδιο) και της παραδόθηκε με τη φυσικότητα του εραστή που γνωρίζει το τέλος του, του εραστή της Αλεξάνδρειας που χάνει.
Είναι όμως πιότερο η Αλεξάνδρεια που τον αφήνει ή μήπως είναι ο ίδιος που φεύγει;
Γιώργος Γιαννούλης- Γιαννουλόπουλος
Δείτε σχετικά:
katoptra.blogspot.gr/Fidel (μτφ: πιστός) το ανάγνωσμα
Δείτε σχετικά:
katoptra.blogspot.gr/Fidel (μτφ: πιστός) το ανάγνωσμα
No comments:
Post a Comment