Πριν πολλά χρόνια είχα επισκεφθεί ένα εκκλησάκι. Μέσα συνάντησα έναν μοναχό.
Είχε όρεξη για κουβέντα, και άρχισε να ρωτά τη σχέση μου με την Εκκλησία: Πιστεύω; Θρησκεύομαι;
Όχι, δεν πίστευα, δεν θρησκευόμουν. Ακολούθησε μαρτυρική και μακρόσυρτη “συζήτηση”: οποιαδήποτε θέση δεν συμφωνούσε με τον δικό του οδικό χάρτη σκέψης, απλώς την αγνοούσε. Εγώ επέμενα να ανοίξω κάποια θέματα, αυτός επέμενε να φέρνει έτοιμες φράσεις που έκλειναν τη συζήτηση και να με οικτίρει.
“Σε λυπάμαι. Θα προσευχηθώ για εσένα”, μου είπε, κλείνοντας την κουβέντα μας.
Προχθές βγήκα με μια ομάδα με την οποία με συνδέει ένα κοινό ενδιαφέρον. Έκλεινε ένας κύκλος, εγώ διέκοπτα, και πήγαμε για φαγητό κάπου ως μια αποχαιρετιστήρια συνάντηση.
Την τελευταία μισή ώρα (ευτυχώς, μόνο!) μπήκε στην κουβέντα η πολιτική. Από τη μορφή που πήρε η συζήτηση (που στο τέλος της περιορίστηκε σε τρεις από τους οκτώ παρόντες, δύο γυναίκες και εμένα) μπορώ με βεβαιότητα να πω ότι καταχραστήκαμε τον χρόνο των υπόλοιπων, τη συνθήκη που μας έφερε εκεί αλλά και, τελικά, χάσαμε τον δικό μας χρόνο για κάτι πολύ ανούσιο.
Να πω εξαρχής πως όσον αφορά τις συνομιλήτριές μου είχα να κάνω, και θα επιμείνω σε αυτό, με ανθρώπους ευφυείς, ευαίσθητους, καλοπροαίρετους και γενναιόδωρους στη σχέση μας, στο πλαίσιο όπου βρεθήκαμε. Ξέρω πως με την ελαφρότητα των σχολίων του Fb κάποιοι θα πουν “δεν είναι όπως νομίζεις”. Είμαι βέβαιος πως είναι όπως νομίζω.
Οι συνομιλήτριές μου μιλούσαν από δύο όψεις αυτού που γενικά λέγεται “αριστερή” θέση. Μου έκανε εντύπωση, σκεφτόμενος αναδρομικά τι έγινε, ότι τίποτα δεν μου δόθηκε ως παραχώρηση στη συζήτηση, ούτε έστω ένα “έχεις δίκιο σε αυτό το θέμα, αλλά…”. Ακόμα πιο σημαντικό, ούτε μια φορά δεν συζητήθηκαν θέματα ή διαδρομές συζήτησης που θέλησα να εισαγάγω εγώ: τα 700 ευρώ εθνικής σύνταξης του Μάνου που δεν εισακούστηκαν το 2012, το πόσες φορές θα χρησιμοποιήσουμε το παράδειγμα των συνταξιούχων των 300 ευρώ του ΟΓΑ για να κρυφτούν πίσω τους οι Φωτόπουλοι (“δεν με ενδιαφέρει ο Φωτόπουλος”, ήταν η απάντηση), το γιατί δεν μιλάμε για τις πρόωρες, χαριστικές, υπέρογκες συντάξεις (“αυτοί μια χαρά τις κρατούν ακόμα”), το ότι δεν ήταν ΜΟΝΟ πρόσφυγες, όπως αποκλήθηκαν κάποια στιγμή, αυτοί που ρίσκαραν τη ζωή τους για να μπουν στην Ευρώπη, και πώς άραγε πρέπει να διαχειριστεί η χώρα το θέμα αυτό.
Αντιθέτως, μου ζητιόταν συνεχώς να απολογηθώ για θέματα που επέλεγαν οι ίδιες. “Παιδιά πεινάνε, επίτρεψε μου να ξέρω, ήμουν εκεί”, και, κατ’ επανάληψη, “ΕΣΥ μπορείς να ζεις με 300 ευρώ το μήνα, που είναι η σύνταξη του ΟΓΑ;”. ΕΓΩ έκανα το λάθος να δίνω απαντήσεις εκτός δικού μου σκεπτικού (δηλαδή, να μπαίνω στη συζήτηση από τη μεριά του απολογούμενου) που αποκρούονταν με διάφορες μορφές απαξίωσης - είτε δεν ήξερα αρκετά, είτε δεν ήμουν αρκετά ευαίσθητος (ή και τα δύο). Εκπροσωπούσα ένα πράγμα που και οι δύο συνομιλήτριές μου σιχαίνονταν - την αδιαφορία για τον πόνο του άλλου. Είχα τη σκληρότητα να λέω πως ο γάιδαρος δεν πέταξε πριν, δεν πετάει τώρα, άρα δικαιούμαι να υποθέτω ότι δεν είναι στις δυνατότητές του να πετάξει, παρά την επιθυμία τους. Μήπως άλλος είναι ο δρόμος για τη βελτίωση;
Έλεγα: Ο Στάλιν δεν ήταν ατύχημα, αλλά είναι νομοτέλεια σε κάθε σχεδιασμένη από επάνω κοινωνική οργάνωση “για το καλό του ανθρώπου”.
Άκουγα: Όχι. Τα λάθη δεν θα επαναληφθούν. Η επανάσταση, όταν γίνει, θα οδηγήσει σε έναν καλύτερο κόσμο, όπου “και ο ανεπαρκής, και ο τεμπέλης, και το κάθαρμα” (έτσι ειπώθηκε) θα έχει κάτι αρκετά παραπάνω από 300 ευρώ για να ζει με αξιοπρέπεια. (Με άλλα λόγια, προφανώς οι επιλογές καθενός δεν θα έχουν συνέπειες, ίσως γιατί δεν θα υφίστανται επιλογές).
Άκουγα: Η ανθρωπότητα θα βγει από την Εποχή των Τεράτων (“έκαναν ηλιοθεραπεία και κολυμπούσαν δίπλα στα πτώματα των προσφύγων, το καταλαβαίνεις;”) - και από τον τόνο που λεγόταν αυτό ήταν φανερό πως και εγώ ήμουν κάπως ανάμεσα στους κολυμβητές, αν όχι με το σώμα, σίγουρα πνευματικά. Δεν νοιαζόμουν αρκετά για τη μοίρα τους.
Είπα: “Χρυσή εποχή” συμπόνοιας χωρίς όρους και όρια δεν υπήρξε ποτέ, πάντα ένας από τους τρόπους με τους οποίους οι άνθρωποι σχετίζονταν με άλλους ανθρώπους σε αδυναμία ήταν να τους τρώνε (μιλώντας για κάθε είδους εκμετάλλευση ή αδιαφορία). Άκουσα: “Αν εσύ είσαι ευχαριστημένος να ζεις σε έναν κόσμο κανιβάλων, εγώ δεν είμαι!”. Με άλλα λόγια, αυτό που πρότεινα ως περιγραφή μιας πραγματικότητας που συμφωνώ πως είναι σκληρή και δύσκολη, αλλά παίρνει μόνο μερικές και ρεαλιστικές λύσεις, αντιμετωπίστηκε ως έγκριση.
Οι συνομιλήτριές μου νοιάζονταν για ΤΟΝ ΑΛΛΟΝ - “αυτόν που δεν έχει φωνή”, όπως ειπώθηκε. Αφού δεν οραματιζόμουν έναν Επίγειο Παράδεισο χωρίς τριβές και ατέλειες, αφού είχα στο μυαλό μου “απλές βελτιώσεις” και ήθελα κιόλας να ξέρω από ποια λεφτά θα έρθουν οι όποιες παροχές, ήμουν είτε ηλίθιος, αφού δεν καταλάβαινα, είτε κάθαρμα. Οι λέξεις δεν ειπώθηκαν - αλλά τα συμφραζόμενα και ο τόνος τους δεν αφήνουν εναλλακτική. Οι συνομιλήτριές μου εκφράζονταν με αυτοπεποίθηση μέσα από τους κοινούς τόπους που κυριαρχούν στη χώρα από την μεταπολίτευση και μετά, ήταν φορείς απαίτησης απεριόριστων (από την πραγματικότητα) δικαιωμάτων, ευαισθησίας, αδιαφορίας για “τα νούμερα”. Είχαν Ηθικό Πλεονέκτημα.
Εκτιμώ απεριόριστα όσους μπορούν να συνδιαλέγονται με ανοιχτό μυαλό και ηπιότητα για τέτοια θέματα, όποια και αν είναι η πολιτική τους ροπή, και ξέρω αρκετούς που ακόμα αντέχουν. Θεωρώ ότι είναι η μόνη μας ελπίδα, αφού όλοι θα συνεχίσουμε να συνυπάρχουμε, μαζί τα #γίδια1 και τα #γίδια2 , όπως αλληλοχαρακτηριζόμαστε, και βέβαια οι πονηροί τσομπάνηδες. Αλλά εγώ κλάταρα, έμαθα από το πάθημα, έμεινα από καύσιμα. Θα αποφεύγω στο μέλλον αδιέξοδες συζητήσεις, αν δεν ξέρω καλά και δεν εμπιστεύομαι αυτούς με τους οποίους μιλάω. Αλλά αν δεν μπορώ να το αποφύγω, δεν υπάρχει ξανά περίπτωση να αδικήσω τον εαυτό μου και να τον αφήσω να βρεθεί σε θέση απολογούμενου για ένα πράγμα για το οποίο έχω πολύ μικρότερες ευθύνες από τη συντριπτική πλειοψηφία των συμπολιτών μου - τις συνέπειες, για τη χώρα και τις ζωές των ανθρώπων της, του κρατισμού και του λαϊκισμού - όσο οξύς και αν χρειαστεί να γίνω, όσο και αν ενοχλήσω τις ψυχικές κατασκευές καθενός. Δεν είναι, άλλωστε, μόνο δική μου ευθύνη να προστατεύω τις ανθρώπινες σχέσεις στην κοινωνική μου ζωή.
Τουλάχιστον, την εποχή του περιστατικού με τον μοναχό είχα, για τη διστακτικότητα μου, το ελαφρυντικό της ηλικίας μου.
Είχε όρεξη για κουβέντα, και άρχισε να ρωτά τη σχέση μου με την Εκκλησία: Πιστεύω; Θρησκεύομαι;
Όχι, δεν πίστευα, δεν θρησκευόμουν. Ακολούθησε μαρτυρική και μακρόσυρτη “συζήτηση”: οποιαδήποτε θέση δεν συμφωνούσε με τον δικό του οδικό χάρτη σκέψης, απλώς την αγνοούσε. Εγώ επέμενα να ανοίξω κάποια θέματα, αυτός επέμενε να φέρνει έτοιμες φράσεις που έκλειναν τη συζήτηση και να με οικτίρει.
“Σε λυπάμαι. Θα προσευχηθώ για εσένα”, μου είπε, κλείνοντας την κουβέντα μας.
Προχθές βγήκα με μια ομάδα με την οποία με συνδέει ένα κοινό ενδιαφέρον. Έκλεινε ένας κύκλος, εγώ διέκοπτα, και πήγαμε για φαγητό κάπου ως μια αποχαιρετιστήρια συνάντηση.
Την τελευταία μισή ώρα (ευτυχώς, μόνο!) μπήκε στην κουβέντα η πολιτική. Από τη μορφή που πήρε η συζήτηση (που στο τέλος της περιορίστηκε σε τρεις από τους οκτώ παρόντες, δύο γυναίκες και εμένα) μπορώ με βεβαιότητα να πω ότι καταχραστήκαμε τον χρόνο των υπόλοιπων, τη συνθήκη που μας έφερε εκεί αλλά και, τελικά, χάσαμε τον δικό μας χρόνο για κάτι πολύ ανούσιο.
Να πω εξαρχής πως όσον αφορά τις συνομιλήτριές μου είχα να κάνω, και θα επιμείνω σε αυτό, με ανθρώπους ευφυείς, ευαίσθητους, καλοπροαίρετους και γενναιόδωρους στη σχέση μας, στο πλαίσιο όπου βρεθήκαμε. Ξέρω πως με την ελαφρότητα των σχολίων του Fb κάποιοι θα πουν “δεν είναι όπως νομίζεις”. Είμαι βέβαιος πως είναι όπως νομίζω.
Οι συνομιλήτριές μου μιλούσαν από δύο όψεις αυτού που γενικά λέγεται “αριστερή” θέση. Μου έκανε εντύπωση, σκεφτόμενος αναδρομικά τι έγινε, ότι τίποτα δεν μου δόθηκε ως παραχώρηση στη συζήτηση, ούτε έστω ένα “έχεις δίκιο σε αυτό το θέμα, αλλά…”. Ακόμα πιο σημαντικό, ούτε μια φορά δεν συζητήθηκαν θέματα ή διαδρομές συζήτησης που θέλησα να εισαγάγω εγώ: τα 700 ευρώ εθνικής σύνταξης του Μάνου που δεν εισακούστηκαν το 2012, το πόσες φορές θα χρησιμοποιήσουμε το παράδειγμα των συνταξιούχων των 300 ευρώ του ΟΓΑ για να κρυφτούν πίσω τους οι Φωτόπουλοι (“δεν με ενδιαφέρει ο Φωτόπουλος”, ήταν η απάντηση), το γιατί δεν μιλάμε για τις πρόωρες, χαριστικές, υπέρογκες συντάξεις (“αυτοί μια χαρά τις κρατούν ακόμα”), το ότι δεν ήταν ΜΟΝΟ πρόσφυγες, όπως αποκλήθηκαν κάποια στιγμή, αυτοί που ρίσκαραν τη ζωή τους για να μπουν στην Ευρώπη, και πώς άραγε πρέπει να διαχειριστεί η χώρα το θέμα αυτό.
Αντιθέτως, μου ζητιόταν συνεχώς να απολογηθώ για θέματα που επέλεγαν οι ίδιες. “Παιδιά πεινάνε, επίτρεψε μου να ξέρω, ήμουν εκεί”, και, κατ’ επανάληψη, “ΕΣΥ μπορείς να ζεις με 300 ευρώ το μήνα, που είναι η σύνταξη του ΟΓΑ;”. ΕΓΩ έκανα το λάθος να δίνω απαντήσεις εκτός δικού μου σκεπτικού (δηλαδή, να μπαίνω στη συζήτηση από τη μεριά του απολογούμενου) που αποκρούονταν με διάφορες μορφές απαξίωσης - είτε δεν ήξερα αρκετά, είτε δεν ήμουν αρκετά ευαίσθητος (ή και τα δύο). Εκπροσωπούσα ένα πράγμα που και οι δύο συνομιλήτριές μου σιχαίνονταν - την αδιαφορία για τον πόνο του άλλου. Είχα τη σκληρότητα να λέω πως ο γάιδαρος δεν πέταξε πριν, δεν πετάει τώρα, άρα δικαιούμαι να υποθέτω ότι δεν είναι στις δυνατότητές του να πετάξει, παρά την επιθυμία τους. Μήπως άλλος είναι ο δρόμος για τη βελτίωση;
Έλεγα: Ο Στάλιν δεν ήταν ατύχημα, αλλά είναι νομοτέλεια σε κάθε σχεδιασμένη από επάνω κοινωνική οργάνωση “για το καλό του ανθρώπου”.
Άκουγα: Όχι. Τα λάθη δεν θα επαναληφθούν. Η επανάσταση, όταν γίνει, θα οδηγήσει σε έναν καλύτερο κόσμο, όπου “και ο ανεπαρκής, και ο τεμπέλης, και το κάθαρμα” (έτσι ειπώθηκε) θα έχει κάτι αρκετά παραπάνω από 300 ευρώ για να ζει με αξιοπρέπεια. (Με άλλα λόγια, προφανώς οι επιλογές καθενός δεν θα έχουν συνέπειες, ίσως γιατί δεν θα υφίστανται επιλογές).
Άκουγα: Η ανθρωπότητα θα βγει από την Εποχή των Τεράτων (“έκαναν ηλιοθεραπεία και κολυμπούσαν δίπλα στα πτώματα των προσφύγων, το καταλαβαίνεις;”) - και από τον τόνο που λεγόταν αυτό ήταν φανερό πως και εγώ ήμουν κάπως ανάμεσα στους κολυμβητές, αν όχι με το σώμα, σίγουρα πνευματικά. Δεν νοιαζόμουν αρκετά για τη μοίρα τους.
Είπα: “Χρυσή εποχή” συμπόνοιας χωρίς όρους και όρια δεν υπήρξε ποτέ, πάντα ένας από τους τρόπους με τους οποίους οι άνθρωποι σχετίζονταν με άλλους ανθρώπους σε αδυναμία ήταν να τους τρώνε (μιλώντας για κάθε είδους εκμετάλλευση ή αδιαφορία). Άκουσα: “Αν εσύ είσαι ευχαριστημένος να ζεις σε έναν κόσμο κανιβάλων, εγώ δεν είμαι!”. Με άλλα λόγια, αυτό που πρότεινα ως περιγραφή μιας πραγματικότητας που συμφωνώ πως είναι σκληρή και δύσκολη, αλλά παίρνει μόνο μερικές και ρεαλιστικές λύσεις, αντιμετωπίστηκε ως έγκριση.
Οι συνομιλήτριές μου νοιάζονταν για ΤΟΝ ΑΛΛΟΝ - “αυτόν που δεν έχει φωνή”, όπως ειπώθηκε. Αφού δεν οραματιζόμουν έναν Επίγειο Παράδεισο χωρίς τριβές και ατέλειες, αφού είχα στο μυαλό μου “απλές βελτιώσεις” και ήθελα κιόλας να ξέρω από ποια λεφτά θα έρθουν οι όποιες παροχές, ήμουν είτε ηλίθιος, αφού δεν καταλάβαινα, είτε κάθαρμα. Οι λέξεις δεν ειπώθηκαν - αλλά τα συμφραζόμενα και ο τόνος τους δεν αφήνουν εναλλακτική. Οι συνομιλήτριές μου εκφράζονταν με αυτοπεποίθηση μέσα από τους κοινούς τόπους που κυριαρχούν στη χώρα από την μεταπολίτευση και μετά, ήταν φορείς απαίτησης απεριόριστων (από την πραγματικότητα) δικαιωμάτων, ευαισθησίας, αδιαφορίας για “τα νούμερα”. Είχαν Ηθικό Πλεονέκτημα.
Εκτιμώ απεριόριστα όσους μπορούν να συνδιαλέγονται με ανοιχτό μυαλό και ηπιότητα για τέτοια θέματα, όποια και αν είναι η πολιτική τους ροπή, και ξέρω αρκετούς που ακόμα αντέχουν. Θεωρώ ότι είναι η μόνη μας ελπίδα, αφού όλοι θα συνεχίσουμε να συνυπάρχουμε, μαζί τα #γίδια1 και τα #γίδια2 , όπως αλληλοχαρακτηριζόμαστε, και βέβαια οι πονηροί τσομπάνηδες. Αλλά εγώ κλάταρα, έμαθα από το πάθημα, έμεινα από καύσιμα. Θα αποφεύγω στο μέλλον αδιέξοδες συζητήσεις, αν δεν ξέρω καλά και δεν εμπιστεύομαι αυτούς με τους οποίους μιλάω. Αλλά αν δεν μπορώ να το αποφύγω, δεν υπάρχει ξανά περίπτωση να αδικήσω τον εαυτό μου και να τον αφήσω να βρεθεί σε θέση απολογούμενου για ένα πράγμα για το οποίο έχω πολύ μικρότερες ευθύνες από τη συντριπτική πλειοψηφία των συμπολιτών μου - τις συνέπειες, για τη χώρα και τις ζωές των ανθρώπων της, του κρατισμού και του λαϊκισμού - όσο οξύς και αν χρειαστεί να γίνω, όσο και αν ενοχλήσω τις ψυχικές κατασκευές καθενός. Δεν είναι, άλλωστε, μόνο δική μου ευθύνη να προστατεύω τις ανθρώπινες σχέσεις στην κοινωνική μου ζωή.
Τουλάχιστον, την εποχή του περιστατικού με τον μοναχό είχα, για τη διστακτικότητα μου, το ελαφρυντικό της ηλικίας μου.
No comments:
Post a Comment